عصمت (دیدگاه وهابیت)مصونیت پیامبران از گناه و خطا، به طور اجمال، از سوی همه مسلمانان، بلكه همه صاحبان ادیان و ملل پذیرفته شده است؛ ولی در ویژگی‌های آن، نظریه‌های گوناگون وجود دارد. ۱ - معنای عصمتعصمت در لغت به معنای منع و در اصطلاح نگاه داشتن خدا، بنده‌اش را از چیزی که موجب عقوبت و عذاب می‌شود و معصوم یعنی کسی که هیچ‌یک از حرام‌های الهی از او سر نمی‌زند. [۳]
طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۶، ص۱۱۶، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران، کتاب‌فروشی مرتضوی، ۱۳۷۵ ش، چاپ سوم.
در متون دینی و تاریخی کهن مثل عهدین (منظور تورات و انجیل است) مطالبی در رابطه با عصمت و یا عدم آن نسبت به پیامبران به چشم می‌خورد و یا حتی در کتب تاریخ‌نگاری جدید و یا کتب‌های اسلامی مثل برخی تفاسیر، اقوالی به چشم می‌خورد که متأثر از اسرائیلیات بوده و رفته رفته در بین ذهن علما نفوذ کرده و در آنجا راسخ شده است که با شرع مقدس و مقام پیامبران پیشین سازگاری نداشته و ما را در شناخت اسلام ناب با مشکل مواجه می‌کند؛ مثلا در آیاتی از تورات و انجیل گناهانی از قبیل زنا، شراب‌خواری، جنایت، حقه‌بازی، چشم‌چرانی و... [۴]
کتاب مقدس، عهد عتیق، سفر پیدایش، فصل۱۹، آیه ۳۰ به بعد.
[۵]
کتاب مقدس، عهد عتیق، سفر پیدایش، فصل۲۷، از آیه ۱ تا ۴۰.
[۶]
کتاب مقدس، عهد عتیق، سفر پیدایش، فصل۹، از آیه ۲۱ تا ۲۵.
[۷]
کتاب مقدس، عهد عتیق، سفر سموئیل، فصل ۱۲ از آیه ۹ به بعد.
[۸]
کتاب مقدس، عهد عتیق، سفر سموئیل، فصل ۱۱ آیه ۲ تا ۲۷.
[۹]
کتاب مقدس، عهد عتیق، سفر لاویان، فصل ۱۸ آیه ۱۲.
[۱۰]
کتاب مقدس، عهد عتیق، سفر خروج، فصل۶ آیه ۲۰.
را به پیامبران بزرگ الهی نسبت داده‌اند.۲ - دیدگاه وهابیتاز جمله کسانی که قائل به عدم عصمت پیامبران و به تبع آنها ائمه اطهار (علیهم‌السلام) شده‌اند، سلفی‌ها می‌باشند که به اعتراف بزرگانشان عصمت را برای پیامبران و ائمه اطهار قبول ندارند. ابن تیمیه از بزرگان اهل سنت در یکی از اقوالش مدعی شده که هیچ‌کس معصوم نیست نه پیغمبر نه غیر پیغمبر [۱۱]
أحمد بن عبدالحلیم بن تیمیه الحرانی أبوالعباس، منهاج السنه النبویه، ج۷، ص۸۵، تحقیق: د. محمد رشاد سالم، مصر، مؤسسه قرطبه - ۱۴۰۶، چاپ اول.
و می‌گوید: «فإنه لا معصوم بعد الرسول و لاتجب طاعه أحد بعده فی کل شیء»؛ [۱۲]
أحمد عبدالحلیم بن تیمیه الحرانی أبوالعباس، کتب ورسائل وفتاوی شیخ الإسلام ابن تیمیه، ج۱۹، ص۶۹، تحقیق: عبدالرحمن بن محمد بن قاسم العاصمی النجدی، عربستان سعودی، مکتبه ابن تیمیه، چاپ دوم.
به‌درستی که هیچ معصومی بعد از رسول نیست و طاعت هیچ کسی بعد از پیغمبر در هیچ چیزی واجب نیست.او می‌گوید: امت پیغمبر جمعاً معصوم هستند و چون امت معصوم‌اند، دیگر نیازی به عصمت امام نیست. وی در منهاج می‌نویسد: أحدها أن یقال لا نسلم أن الحاجه داعیه إلی نصب إمام معصوم وذلک لأن عصمه الأمه مغنیه عن عصمته. [۱۳]
أحمد بن عبدالحلیم بن تیمیه الحرانی أبوالعباس؛ منهاج السنه النبویه ،ج۶، ص۴۶۶، تحقیق: د. محمد رشاد سالم، مصر، مؤسسه قرطبه، ۱۴۰۶، چاپ اول.
۳ - دیدگاه امامیهدر رابطه با عصمت پیامبران دلایل مختلفی وجود دارد؛ مثلاً چون انبیا انسان‌ها را به پاکی و پاکیزگی فرار می‌خواندند؛ پس اگر خود آلوده به گناه باشند، این فراخوان، ره‌آوردی نخواهد داشت و به تعبیر قرآن مورد مواخذه و خشم خداوند متعال قرار می‌گیرند: ۳.۱ - آیه ۲ و ۳ سوره صف«یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ•کَبرَُ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُواْ مَا لَا تَفْعَلُونَ»؛ «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چرا سخنی می‌گویید که عمل نمی‌کنید؟! • نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نمی‌کنید!». انبیا باید معصوم باشند تا بتوانند رهبر و راه‌نمای مردم شوند و هم‌چنین باید معصوم باشند تا در حمل پیام‌های خداوند، هیچ جای شک و شبهه و تردیدی باقی نماند. اگر دارای مقام عصمت نبوده باشند، مردم چگونه می‌توانند به این‌گونه پیام‌ها اعتماد کنند. ۳.۲ - آیه ۵۹ سوره نساءدر رابطه با عصمت پیامبر (صلي‌الله‌عليه‌وآله) در قرآن کریم می‌خوانیم: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی شَیْ‌ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَی اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً»؛ «ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را (نیز) اطاعت کنید». در این آیه و ۱۰ آیه دیگر در قرآن کریم به وضوح می‌بینیم که اطاعت از پیغمبر خدا در کنار اطاعت از خداوند متعال قرار داده شده است و از آنجا که فعل پیامبر همانند قولش و تقریرش حجت است، باید فعلش صد در صد صحیح باشد تا بندگان در تبعیت از افعال پیامبر به گمراهی نیفتند. پس نبی باید معصوم باشد. ۳.۳ - آیه ۳۳ سوره احزابدر رابطه با عصمت ائمه اطهار (علیهم‌السلام) خداوند متعال در قرآن مجید می‌فرماید: «إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً»؛ «همانا خداوند می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملًا شما را پاک سازد». اراده خداوند متعال در این آیه بر این تعلق گرفته است که پلیدی را از اهل بیت دور گرداند و رجس هر نوع پلیدی اعم از گناه و غیر گناه است. ۴ - نقد وهابیتبرخی اهل سنت گفته‌اند که این آیه در بیان مقام عصمت برای زنهای پیغمبر است، نه برای اهل بیت؛ چون آیه مربوط به زنهای پیغمبر است. در جواب باید گفت: ۴.۱ - اولاًبر فرض اینکه قبول کنیم این آیه در مقام اثبات عصمت برای زنهای پیامبر است، پس خود این جواب است برای آقایانی که می‌گویند عصمت برای هیچ کسی ثابت نیست نه نبی و نه غیر نبی. ۴.۲ - ثانیاًاین جمله در این آیه برای زنهای پیامبر نیوده و برای اهل بیت می‌باشد. زیرا: ۴.۲.۱ - دلیل اولاین احتمال اجتهاد در مقابل نص است؛ زیرا روایات متواتر بیان می‌کند که شأن نزول آیه درباره پیامبر و فاطمه و علی و حسن و حسین (علیهم‌السلام) است و حتی این مطلب را مدت‌ها پیامبر اسلام تکرار می‌کرده است تا برای مردم خوب جا بیفتد؛ مثل روایتی که در مسند احمد از انس بن مالک نقل می‌کند: حدثنا عبداللَّهِ حدثنی أبی ثنا أَسْوَدُ بن عَامِرٍ ثنا حَمَّادُ بن سلمه عن علی بن زَیْدٍ عن أَنَسِ بن مَالِکٍ أَنَّ النبی (صلي‌الله‌عليه‌وآله) کان یَمُرُّ بِبَیْتِ فَاطِمَه سِتَّه أَشْهُرٍ إذا خَرَجَ إلی الْفَجْرِ فیقول الصَّلاَه یا أَهْلَ الْبَیْتِ إنما یُرِیدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً؛ [۱۷]
شیبانی، أحمد بن حنبل، أبوعبدالله، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج۳، ص۲۵۹، مصر، مؤسسه قرطبه.
از انس نقل می‌کند گه پیامبر گرامی اسلام شش ماه هر وقت که برای نماز صبح از منزل خارج می‌شدند، به درب خانه فاطمه (سلام‌الله‌علیها) که می‌رسیدند می‌فرمودند: ای اهل بیت وقت نماز صبح است و بعد این آیه را تلاوت می‌فرمودند که همانا خداوند می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و شما را کاملا پاک سازد. آیا این فعل پیامبر آن هم برای شش ماه و هر روز دلالتی جز این دارد که اهل بیت کسانی هستند که در خانه علی و فاطمه‌اند. ۴.۲.۲ - دلیل دوماگر آیه درباره زنهای پیامبر بود باید به صورت خطاب مؤنث ذکر می‌شد نه خطاب مذکر؛ یعنی باید چنین می‌آمد: إنما یُرِیدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُن الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُن تَطْهِیراً. [۱۹]
ترمذی سلمی، محمد بن عیسی أبوعیسی، الجامع الصحیح سنن الترمذی، ج۵، ص۳۵۲، تحقیق: أحمد محمد شاکر و آخرون، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[۲۰]
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، أبوعبدالله، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۷۲، تحقیق: مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیه - بیروت - ۱۴۱۱ه - ۱۹۹۰م، چاپ اول.
۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «عصمت از دیدگاه وهابیت». |